ما که می گفتیم این اختلافات نه تنها جدیست بلکه بر سر مشروطه و مشروعه است الاهه بقراط

• رفسنجانی می خواهد به کمک «رهبری انقلاب» از روند تعمیق اختلافات جلوگیری کند و یا آن را به مسیر دیگری هدایت نماید. به زودی معلوم خواهد شد «عمل گرایی» و «واقع گرایی» او که به ویژه غربی ها درباره وی ادعا می کردند تا چه اندازه صحت دارد. بگذریم از این که ادعای واقع گرایی و عمل گرایی درباره یک «روحانی بلندپایه» که عقایدش اساسا بر پدیده های غیرواقعی و غیرعملی تکیه دارد، خود حکایت دایره چهارگوش است!

*****

و می گفتیم که این اختلافات جدی و ادامه نبرد مشروطه و مشروعه بر سر قدرت است. اما اشتباه نکنید. نه تنها جنگ قدرت درون حکومت، بلکه جنگ قدرت بین حکومت و مردم! بین نظامی که قدرت را در دست گروه های ممتاز خود قبضه کرده و مردمی که جایی برای حق و رأی و حاکمیت خود در این نظام نمی یابند. شرایط فلاکت بار اقتصادی و فشارهای خارجی را که بر این جنگ بیفزایید، آنگاه خواهید دید که ما در میانه یک جنگ تمام عیار بسر می بریم که برای تبدیل ابزارش از سرکوب مسلح در سیاست داخلی تا ورود هواپیماهای جنگنده در سیاست خارجی، راه درازی در پیش نیست.

افسانه وحدت کلمه

این رفسنجانی است که از «مشکل اختلاف، جدیست» سخن می گوید. رفسنجانی از ستون های نظام جمهوری اسلامی، عامل اصلی رساندن خامنه ای به مقام رهبری و ولایت فقیه، رییس مجلس خبرگان رهبری و رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام است. وی که تا چندی پیش مانند دیگر زمامداران رژیم اصرار می ورزید اینها «اختلاف خانوادگی» است، سرانجام روز پنجشنبه 12 آذر در مشهد اعلام کرد اختلافات درون هیئت حاکمه جدی است.

وی گفت:

«ما شرایط مشکلی در ایران داریم». «مسائل خارجی وضعیت را بغرنج تر کرده است». «اجماعی علیه ایران شکل گرفته است».

و توصیه کرد:

«در این شرایط ما در داخل کشور مهم ترین نیاز را وحدت و اتحاد می دانیم».

و در توضیح اینکه چرا این وحدت لازم است گفت:

«امروز جای مخفی کردن نیست، واقعا مشکل اختلاف، جدی ا ست».

اما نگفت چه اختلافی و میان چه کسانی؟ و از همین رو این را نیز نگفت «وحدت و اتحاد» بین چه کسانی؟ چند جمله بعد اما به نقش «روحانیت» می پردازد و می گوید: «روحانیت در همه ادوار تاریخ پناهگاه و یار و یاور مردم بوده اند. باید مراقبت کنیم، فاصله بین مردم و روحانیت نیفتد به خصوص بین قشر تحصیل کرده که افکار جامعه را تحت تأثیر قرار می دهد».

تا اینجا این گمان در شنونده به وجود می آید که «اختلاف» از یک سو بین روحانیت و «غیرروحانیت» است که ما نمی دانیم کیستند و از سوی دیگر بین روحانیت و مردم، چرا که رفسنجانی نسبت به «فاصله» بین آنها هشدار می دهد. وی اما بدون توضیح کافی در مورد طرفین اختلاف، در فکر چاره است و می خواهد یک بار دیگر دست به دامان جادوی «وحدت کلمه» شود که دیگر به افسانه تبدیل شده است. رفسنجانی دست کمک دراز می کند. اما به سوی چه کسی؟ نه به سوی مردم، بلکه به سوی «رهبری انقلاب» که خودش یک طرف سنگین اختلاف است!

رفسنجانی می گوید: «غیر از رهبری انقلاب دیگران نمی توانند وحدت را ایجاد کنند و همه باید به رهبری کمک کنیم تا فضای همدلی به وجود بیاید تا رضایت مردم فراهم شود». همدلی؟ بین چه کسانی؟ رضایت مردم؟ نسبت به چه؟!

زمامداران اصلی رژیم، از جمله رفسنجانی، در اینکه ظاهرا با مردم سخن بگویند ولی پیام خود را به رقیب برسانند، مهارت ویژه دارند. آنها همواره از مردم به قول خودشان «استفاده ابزاری» (این هم از آن ترکیبات زاده جمهوری اسلامی است که در واژه نامه آن خواهد ماند) کرده و می کنند. آنها به در می گویند تا دیوار بشنوند ولی هستند ساده اندیشانی به ویژه در میان نیروهای سیاسی که خود را مخاطب احساس می کنند و رفسنجانی برایشان به یک شخصیت «مخالف»، «معترض»، «عمل گرا»، «واقع گرا»، «معتدل»، «میانه رو» و کمی که جلوتر برویم «اصلاح طلب» و حتی «لیبرال» و «دمکرات» تبدیل می شود. «انقلابی» هم که رفسنجانی همیشه بوده است!

نیمی از اختلاف

رفسنجانی اما از چه نگران است و وحشت دارد؟ خودش می گوید: «خدا نکند روزی که استعمارگران به فکر جدایی بین روحانیت و مردم باشند زیرا در مشروطه هم همین اتفاق افتاد».

تمام جان کلام در همین نکته است. اگر کسی این هراس تاریخی و مزمن را دریافت، آنگاه چه بسا هرگز به این فکر نیفتد که گویا منظور رفسنجانی «نظامی ها» و «امنیتی ها» است. دست کم این را همه می دانند که در مشروطه چنین اتفاقی نیفتاد که نظامی ها و امنیتی ها دست روحانیت را از امتیازات و انحصارات آنها کوتاه کنند! رفسنجانی هم این اندازه از تاریخ معاصر ایران خبر دارد که بداند در مشروطه و پس از آن چه روی داد. پس این مخاطبان هستند که باید اطلاعات خود را درباره مشروطه مرور کنند و کمبودها را از میان بردارند.

رفسنجانی در لفافه از خطری که نظام مشروعه را تهدید می کند سخن می گوید. او نمی خواهد روی مردم را باز کند و به صراحت از این خطر حرف بزند. این خطر اتفاقا نه از سوی برنامه اتمی و آن گونه که رفسنجانی ادعا می کند «اجماع» جهانی علیه برنامه استفاده صلح آمیز جمهوری اسلامی از انرژی اتمی است. حتی اگر فرض کنیم که رفسنجانی واقعا خطر را در همین «اجماع» جهانی در رابطه با برنامه اتمی می بیند، از «رهبری انقلاب» می خواهد که چه کند؟ مگر نمی گوید «همه باید به رهبری کمک کنیم تا فضای همدلی به وجود بیاید تا رضایت مردم فراهم شود»؟ این همه چه ربطی به خطری که وی از آن ابراز نگرانی می کند و ظاهرا از آن سوی مرزهای ایران در کار است، دارد؟ مگر نظام بر سر برنامه اتمی «وحدت و همدلی» ندارد؟ مگر مردم اساسا در سیاست اتمی رژیم نقشی دارند که رفسنجانی آرزو دارد «رضایت» آنها در این زمینه فراهم شود؟

خیر، رفسنجانی فقط نیمی از اختلاف را بیان می کند و آن اختلافی است که درون هیئت حاکمه بر سر تقسیم مجدد منابع سیاسی و اقتصادی و خوان یغمای ایران بین صاحبان انقلاب اسلامی که هنوز در قید حیاتند و فرزندان آنها که قصد تقسیم ارثیه را در زمان حیات آنها دارند، به راه افتاده است. ایدئولوژی مذهبی البته در این میان نقشی مهم بازی می کند. لیکن یکی که «عمل گرا» و «واقع گرا»ست می تواند بر سرش معامله کند ولی آن یکی که به «اصول گرایی» و «آرمان گرایی» بیمارگونه دچار است، برای حکومت «انسان صالح» بر جهان تا فشردن دکمه بمب اتم نیز پیش می رود.

به هر روی، اختلاف مورد نظر رفسنجانی هر اندازه هم که جدی باشد ظاهرا می تواند توسط «رهبری انقلاب» حل شود که وی از او کمک می خواهد. یعنی خامنه ای میانجی گری کند تا طرفین روی یکدیگر را ببوسند و «رضایت مردم» هم فراهم شود! لیکن به نظر نمی رسد رفسنجانی تا این اندازه ساده اندیش باشد که معنای رویدادهای چند ماه اخیر ایران را حتی از روی غریزه سیاسی هم که شده دریافت نکرده باشد.

واقعیت این است که زمامداران جمهوری اسلامی هیچ اطمینان ندارند از این که مردم در برابر یک «اجماع» جهانی علیه جمهوری اسلامی یک بار دیگر مانند هشت سال جنگ ایران و عراق، پشت رژیم قرار گیرند. از سوی دیگر، با پیوستن صریح و بدون شرح و تفسیر روسیه و چین به جبهه مقابل رژیم (چیزی که از نخست مانند روز روشن بود و زمامداران نظام گمان می کردند چون زیادی به چین و روسیه رسیده اند پس آنها رویشان نمی شود علیه نظام اقدامی بکنند!) رابطه ایران با جهان وارد مرحله دیگری شده است که راهی جز یا تسلیم (کاپیتولاسیون) و یا رودرویی کامل ندارد.

بمب اصلی اما درون جامعه ایران در حال تیک تاک کردن است. جامعه ای که فقط همان شعارهایش یک زاویه صد و هشتاد درجه ای با سیاست های جاری و تمامیت نظام را به نمایش می گذارد.

اختلافات جدی است. بسیار هم جدی ا ست. اما اختلاف درون هیئت حاکمه تنها یک وجه این اختلافات است. وجه مهمتر آن همانا اختلاف میان حکومت و مردم است که متقابلا بر اختلافات درون حکومت تأثیرات تعیین کننده می گذارد و آن را تا نهایی ترین مرحله که چیزی جز تعیین تکلیف نهایی زمامداران آن نیست، پیش می راند. رفسنجانی می خواهد به کمک «رهبری انقلاب» از این روند جلوگیری کند و یا آن را به مسیر دیگری هدایت نماید. نه آینده دور، بلکه همین هفته ها و ماه هایی که در پیش داریم، نشان خواهد داد «عمل گرایی» و «واقع گرایی» او که به ویژه غربی ها درباره وی ادعا می کردند تا چه اندازه صحت دارد. بگذریم از این که ادعای واقع گرایی و عمل گرایی درباره یک «روحانی بلندپایه» که عقایدش اساسا بر پدیده های غیرواقعی و غیرعملی تکیه دارد، خود حکایت دایره چهارگوش است!

4 دسامبر 2009